Overal ter wereld worden tomaten geteeld. Ze behoort in België tot een van de meest geteelde groentes. Toch waren tomaten niet altijd even rood en rond, zo leert een stukje geschiedenis ons.

De oorsprong van de tomaat is terug te vinden in het Andesgebergte in Peru waar ze al door de Inca’s werd geteeld. Ook de Maya’s en de Azteken waren met de vrucht bekend. De tomaat van toen was gelig van kleur en kon de meest ongelijke vormen aannemen. Door de jaren heen begon men de groente te cultiveren en werden vorm en kleur steeds belangrijker.

Later werd de tomaat naar andere landen uitgevoerd en leerde ook Europa -via de Spaanse conquistadores- de groente kennen. De eerste tomaten die uit Peru kwamen waren geel en niet groter dan een ei. De tomaat werd hier destijds alleen gebruikt als siergewas. Het waren uiteindelijk de Italianen en de Fransen die ontdekten dat de vrucht eetbaar was. Vanaf dat moment zou de tomaat zich ontpoppen tot een onmisbaar ingrediënt in de Europese keukens.

De Azteken noemden de vruchten ‘xitomatl’, maar de Europeanen gaven de groente in eerste instantie de naam ‘goudappel’ mee. In Italië spreekt men nog altijd van ‘pomodori’. In Frankrijk prees men ze eerder aan als een ideaal afrodisiacum, wat bijnaam ‘pommes d'amour’ verklaart. En het Duits sprak men over de ‘Liebesapfel’. En wij anno nu? Wij noemen het smakelijke hapje gewoon ‘tomaat’.

De tomaat is een meerjarige, kruidachtige groente die als eenjarige geteeld wordt. Het is een ‘kruipende’ plant die men rechtop laat groeien langs ijzeren spiralen of bamboestokken om enerzijds de gewasoppervlakte te spreiden en anderzijds ziekten te weren. Alleen de vrucht is eetbaar, stengel en blad - de plant hoort tot het geslacht nachtschade- zijn giftig voor de mens. De vormen van de vruchten zijn erg verschillend en kunnen de meest bijzondere kleuren aannemen. Rood, geel, oranje, zwart, wit, gestreept en zelfs groene variëteiten zijn bekend.

De tomaat is gezond en bevat veel vitamine C, caroteen, vitamine B1, B2 en B6 en de mineralen kalium, fosfor en magnesium. De smaak van een tomaat is afhankelijk van de soort en de samenstelling van de vrucht. De vrucht bestaat voor het grootste deel uit water en voor slechts ongeveer 6% uit droge stof. De helft daarvan zijn suikers, de overige stoffen zijn appelzuur, citroenzuur, aminozuren, mineralen en zouten. Het is de verhouding tussen zoet en zuur die bepaald hoe de tomaat smaakt: bij een laag zoet en zuurgehalte smaakt de tomaat waterachtig en sappig. Veel suiker en weinig zuur levert een flauw smakende tomaat op. Veel zuur en weinig suiker geeft de tomaat pit en kracht mee, terwijl meer zouten de zacht- en zoetheid bevorderen.

De tomaat is een groente die in de meeste moestuinen terug te vinden is en bij elke handelaar in verse groeten en fruit in diverse varianten te krijgen is. De tomaat kan zowel rauw als gekookt gegeten worden. Het is een favoriet ingrediënt van vele salades, maar kan ook als tussendoortje, snack of borrelhapje dienen. Tomaten zijn ook geschikt voor soepen, sauzen en koude bereidingen. Er kan ook sap van gemaakt worden, welke onder andere in cocktails gebruikt wordt.